Historia i ewolucja pizzy, choć niepozorna na pierwszy rzut oka, jest tak bogata i wielowarstwowa jak jej słynny złocisty ser rozciągający się na gorącym kawałku. Skąd jednak wziął się ten zachwycający smakoszy na całym świecie przysmak? Odpowiedź może zaskakiwać.
Poczynając od antycznych cywilizacji, ludzie poszukiwali sposobu, by w smaczny i praktyczny sposób spożywać chleb. Starożytni Egipcjanie, Grecy i Rzymianie tworzyli placki z różnych rodzajów ziaren, które następnie zapiekali na gorących kamieniach czy metalowych płytach. Już wtedy chętnie dodawano do nich smakowite dodatki, najczęściej w postaci oliwek, ziół czy serów. Takie dania były prostym i pożywnym posiłkiem uboższych warstw społecznych.
Jeśli przybliżymy się do naszej ery, to odpowiednika współczesnej pizzy możemy doszukać się w kulinarnej tradycji średniowiecznej Italii, gdzie popularne stały się tzw. „pizze” – placki chlebowe podawane z różnorakimi dodatkami. To co dziś możemy nazwać "pizzą" zaczęło się kształtować w Neapolu w XVIII wieku. Skromność składników – oliwa z oliwek, sól, pomidory, czyli towary łatwo dostępne dla każdego mieszkańca miasta, sprawiła, że pizza stawała się coraz bardziej popularna wśród ludności.
Rewolucji w kształcie tego dania dokonano, gdy do Neapolu przybyły pomidory z Nowego Świata. Choć początkowo uważane je za trujące, z czasem stały się nieodłącznym składnikiem pizzy, nadając jej charakterystyczny smak i barwę. Według niektórych źródeł, pierwszą prawdziwą pizzerię otwarto w Neapolu w 1830 roku, a jej nazwa, „Antica Pizzeria Port’Alba”, funkcjonuje do dziś.
Ostateczny przełom przyniósł rok 1889, kiedy to Raffaele Esposito – uznawany za jednego z ojców współczesnej pizzy – przygotował specjalne pieczone placki dla króla Włoch, Umberta I, oraz jego żony, Małgorzaty Sabaudzkiej. Inspiracją do stworzenia jednego z placków były barwy włoskiej flagi: zielony bazylia, biały ser mozzarella i czerwone pomidory. Tak powstała najbardziej znana na świecie pizza margherita, nosząca imię królowej.
Wraz z falą emigracji Włochów na przełomie XIX i XX wieku pizza zaczęła zdobywać popularność również poza granicami Italii, stopniowo stając się ulubionym daniem w Stanach Zjednoczonych, czyli w kraju, który dzięki swojemu "melting pot" stał się drugim domem dla wielu przepisów kuchni włoskiej.
Wielki "boom" na pizzę w Ameryce przypada na okres powojenny, a to właśnie tam narodziło się wiele nowych rodzajów pizzy, takich jak słynna Chicago Deep Dish, gruba i sycąca, czy New York Style Pizza, cienka i chrupiąca, którą zjeść można na stojąco, zgrabnie składając w "kartkę". Nad Atlantykiem rodził się swoisty kult pizzy – dało temu wyraz choćby otwarcie pierwszej sieciowej pizzerii Pizza Hut w 1958 roku.
W Polsce z kolei pizza zagościła na dobre dopiero w latach 90., choć pierwsze pizzerie zaczęły powstawać już w czasach PRL. Początkowo traktowana jako egzotyczna nowość, z czasem zyskała ogromną groupę miłośników. Polacy pokochali różnorodność smaków i możliwość eksperymentowania z dodatkami, wprowadzając własne innowacje kulinarne, takie jak pizza z sosem czosnkowym lub mniej tradycyjne połączenia, jak na przykład pizza z serami pleśniowymi i gruszką.
Technologia również miała niemały wpływ na ewolucję pizzy. Rozwój środków transportu umożliwił szybką dostawę świeżych składników, dzięki czemu pizze mogły się stać bardziej zróżnicowane w smakach. Zaawansowane techniki gotowania i nowoczesne piece, pozwalające na równomierne pieczenie w wysokich temperaturach w krótkim czasie, sprawiły, że pizza zachowała swoją tradycyjną jakość, jednocześnie stając się szybkim i wygodnym rozwiązaniem dla głodnych klientów.
Dziś pizza jest uniwersalnym daniem, które podbiło serca ludzi na całym świecie. Co ciekawe, została nawet uznana za niematerialne dziedzictwo kulturowe przez UNESCO – konkretnie chodzi o sztukę "pizzaiuolo", czyli tradycyjnych neapolitańskich pizzarzy.
Pizzerie oferują niezliczone wariacje na temat pizzy, od tych tradycyjnych z Neapolu po egzotyczne kombinacje smaków z różnych zakątków świata. Różnią się one nie tylko składnikami, ale i grubością ciasta, techniką przygotowania i sposobem podawania. Pizza przestała być jedynie szybkim posiłkiem dla ubogich – stała się poszukiwanym daniem gourmet, zdolnym zaspokoić rozmaite gusta kulinarne i kreującym niezapomniane wrażenia smakowe.
Podsumowując, historia pizzy to fascynująca podróż przez wieki i kultury. To przykład na to, jak danie pierwotnie prostolinijne i służące zaspokojeniu podstawowych potrzeb, może ewoluować i stać się ikoną światowej gastronomii. W jego przypadku nie ma miejsca na nudę – ciągła innowacja i eksperymenty z smakami sprawiają, że pizzę można odkrywać wciąż na nowo, za każdym razem zaskakując się jej wielowarstwowością, tak jak za każdym razem, kiedy z wielkim apetytem sięgamy po kolejny kawałek.